یکی از ابزارهای محوری و مهم در فرآیندهای درمانی و ترمیم و پروتزی دندانپزشکی، هندپیس است. هندپیسهای دندانپزکشی در واقع کاربردهای متعددی داشته و به عنوان یکی از پُرکاربردترین ابزارهای در دست دندانپزشکان شناخته میشود. هندپیسهای دندانپزشکی ابزارهایی هستند که در قسمت بالایی آنها یک فرز مخصوص برش بافتهای دندان قرار میگیرد. نیروی تولید شده در موتور (برقی) یا یونیت (هوا) به بدنه هندپیسها منتقل میشوند تا در قسمت بلبرینگها و چرخدندههای داخل بدنه هندپیس، سرعت مورد نظر فرز ایجاد شود. با توجه به نوع درمان و کاربرد، هندپیسها با سرعتها کم یا زیاد مورد استفاده دندانپزشکان قرار میگیرند. در ادامه این محتوا بهطور دقیق به بررسی هندپیسهای دندانپزشکی خواهیم پرداخت.
هندپیس دندانپزشکی چیست؟
هندپیس دندانپزشکی یک ابزار دستی مکانیکی بوده که به یونیت دندانپزشکی متصل میشود. این اتصال از طریق یک شیلنگ بهصورت مستقیم یا از طریق یک موتور منبع تغذیه هوا (ایرموتور) و برق (میکروموتور) بهصورت غیر مستقیم اتفاق میافتد. هندپیسها در واقع به انواع مختلفی تقسیم میشوند. هرکدام از انواع هندپیسها یک نوع شیوه اتصال و بهرهمندی از سیستم تغذیه مخصوص به خود را دارند. وظیفه و مسئولیت سیستم تغذیه، به چرخش در آوردن فرز هندپیسهاست. فرز در قسمت بالایی هندپیسها قرار میگیرند و با به چرخش درآمدن، قدرت برش دادن و برداشتن بافتهای مختلف دندان را خواهند داشت.
.
به نقل از وبسایت hayeshandpiece:
Dental handpieces are among the most vital dental instruments used in modern dentistry. These rotary tools have evolved from primitive drills to high-performance precision devices capable of executing delicate procedures with accuracy and speed. Whether it’s a routine cleaning, restorative work, or surgical intervention, the right type of dental handpiece supports efficiency, control, and patient comfort. From high-speed to low-speed, electric, endodontic, and surgical handpieces, each category serves a unique purpose in oral care delivery.
ترجمه به فارسی:
هندپیسهای دندانپزشکی از جمله حیاتیترین ابزارهای دندانپزشکی مورد استفاده در دندانپزشکی مدرن هستند. این ابزارهای چرخشی از متههای ابتدایی به دستگاههای دقیق با کارایی بالا تبدیل شدهاند که قادر به انجام مراحل ظریف با دقت و سرعت هستند. چه یک تمیز کردن معمول، کار ترمیمی یا مداخله جراحی باشد، نوع مناسب هندپیس دندانپزشکی از کارایی، کنترل و راحتی بیمار پشتیبانی میکند. از هندپیسهای پرسرعت گرفته تا کم سرعت، برقی، اندودنتیک و جراحی، هر دسته هدف منحصر به فردی را در ارائه مراقبتهای دهان و دندان ارائه میدهد.
.
ساختار اصلی هندپیس دندانپزشکی
هندپیسهای دندانپزشکی با اینکه انواع مختلفی دارند، منتهی همگی تا حدودی از یک ساختار پیروی میکنند. بسیاری از هندپیسهای دندانپزشکی از بخشهای سر، بدنه، سیستم انتقال نیروی داخلی (داخل بدنه هندپیس)، قسمت اتصال به یونیت یا موتور و سیستم آب و هوا (خنک کننده) تشکیل میشوند. در ادامه ساختار کلی یک هندپیس دندانپزشکی را شرح دادیم:
- سر (Head): بخشی که فرز دندانپزشکی در آن قرار میگیرد.
- بدنه (Body): قسمتی که در دستان دندانپزشک قرار میگیرد.
- قفلکننده سر با بدنه: این بخش در واقع قسمتی است که سر را به بدنه وصل میکند.
- سیستم انتقال نیرو: این بخش شامل بلبرینگها و چرخدندهها (در مدلهای کمسرعت) یا توربین هوا (در مدلهای پرسرعت) میشود تا سرعت لازم برای چرخش فرز را تولید کند.
- اتصال به منبع تغذیه: قسمتی که هندپیس را به شیلنگ یونیت دندانپزشکی یا موتور واسط وصل میکند.
- سیستم آب و هوا: برای خنک کردن محل کار و پاکسازی دید دندانپزشک
معرفی و شرح انواع هندپیسهای دندانپزشکی
هندپیسها از لحاظ سرعت عملکرد به دو دسته کلی هندپیسهای کم سرعت، هندپیسهای پُرسرعت تقسیم میشوند. هندپیس پُرسرعت همان توربین دندانپزشکی است؛ و هندپیس کم سرعت شامل آنگل و هندپیسهای مستقیم میشود. در ادامه به شرح دقیقی از انواع هندپیسهای دندانپزشکی میپردازیم.
هندپیسهای پرسرعت (High-Speed Handpieces)
هندپیسهای پُرسرعت یا همان توربینهای دندانپزشکی، بهطور معمول از طریق نیروی فشار هوا کار میکنند. این نیروی هوای فشرده توسط دستگاه یونیت دندانپزشکی تامین میشود. این هندپیسها از سرعت فوقالعاده بالا و گشتاور پایین برخوردار هستند. بهطور معمول سرعت توربینها بین ۲۵۰,۰۰۰ تا ۴۰۰,۰۰۰ دور در دقیقه است.
اصلیترین کاربردهای هندپیسهای پُرسرعت شامل تراش سریع دندان، برداشتن حجم زیادی از بافت دندان، حذف ترمیمهای قدیمی و آمادهسازی دندان برای روکش میشوند. از آنجایی که هندپیسهای پُرسرعت اصطکاک بالایی با سطح بافتهای دندانی دارند، گرما و حرارت زیادی تولید میشود. بنابراین همیشه مجهز به سیستم اسپری آب برای خنکسازی بافت دندان و پیشگیری از آسیب پالپ هستند.
هندپیسهای کمسرعت (Low-Speed Handpieces)
هندپیسهای کمسرعت یکی دیگر از انواع هندپیسهای دندانپزشکی محسوب میشوند که برای کاربردهای دقیق و ظریف در درمان و ترمیم دندانها مورد استفاده قرار میگیرند. سرعت کم این هندپیسها اجازه کنترل و مدیریت بهتر دندانپزشک بر روی دندانها را میدهد. نهایت سرعت این هندپیسها 40 هزار دور در دقیقه است. البته در مدلهای مختلف سرعت به بیشتر از این مقدار نیز میرسد.
هندپیسهای کم سرعت برای چرخش نیاز به یک موتور واسط (ایرموتور یا میکروموتور) دارند که نیروی چرخش را تأمین کند. زیرا نیازمند گشتاور بالاتری هستند تا قدرت برش را در سرعت پایین حفظ کند.
انواع زیرمجموعه:
- آنگل: دارای سر زاویهدار برای دسترسی بهتر به نواحی خلفی و دقیق داخل دهان است.
- هندپیس مستقیم: برخلاف آنگل، هندپیس مستقیم دارای سر مستقیم بوده که برای کارهای خارج دهانی (لابراتوار) یا جراحیهای خاص بیشتر مورد استفاده قرار میگیرد.
بررسی کاربرد هندپیسهای دندانپزشکی
همانطور که تا به اینجای محتوا متوجه شدید، هر نوع خاص از هندپیسهای دندانپزشکی کاربردهای خاص خود را دارد، اما بهطور دقیق چه کاربردهایی؟ در ادامه لیست کاملی از کاربرد انواع مختلف هندپیسها را ارائه کردیم:
کاربرد هندپیس دندانپزشکی پُرسرعت (توربین):
- تراش سریع و وسیع مینای دندان
- برداشتن حجم زیاد از ساختار دندان هنگام پروتز
- حذف ترمیمهای قدیمی مانند کامپوزیت، آمالگام و …
- آمادهسازی دندان برای روکش، لامینیت و …
- ایجاد حفرههای اولیه برای درمان ترمیمی
- برش مؤثر سطوح سختتر دندانی (مینای سخت)
- جداسازی دندانهای شیری در برخی موارد
- صاف کردن لبههای نامنظم دندانی هنگام تراش
- کاهش ضخامت دندان در تراشهای زیبایی
- برش سریع در جراحیهای سطحی دندانی (در مدلهای مناسب)
کاربرد هندپیس دندانپزشکی کم سرعت (آنگل دندانپزشکی):
- برداشت پوسیدگیهای سطحی و نرم
- انجام تراشهای کنترلشده و دقیق (برای جلوگیری از آسیب به پالپ)
- مراحل متوسط درمان ترمیمی (آمادهسازی نهایی حفره)
- تسهیل تراش لایههای سطحی عاج
- پولیش و پرداخت کامپوزیت در پایان درمان
- برداشتن سیمانهای اضافی در پروتز
- صاف و یکدست کردن سطوح دندانی بعد از ترمیم
- قرار دادن برس، لاستیک پولیش، و سایر ابزارهای پرداخت
- تنظیم و اصلاح ترمیمهای چسبیده یا نامنظم
- برداشت سمانهای آببندی موقت
- استفاده در درمانهای مناسب کودکان (به سبب کنترل بالا و ایمنی بیشتر)
کاربرد هندپیس دندانپزشکی کم سرعت (هندپیس مستقیم):
- کارهای لابراتواری مانند تراش، تنظیم و اصلاح پروتزها، دنچرها و کراونها
- برش و پولیش قطعات پروتزی خارج از دهان
- تنظیم لبههای دندان مصنوعی
- برش و تراش آکریل یا فلزات سبک در لابراتوار
- تراش استخوان یا بافت سخت در برخی جراحیهای ماژور (در مدلهای جراحی)
- استفاده در تکنیکهای خارج دهانی برای فرمدهی مواد
- برداشتن اضافات گچ، رزین، آکریل یا ماده قالبگیری
- صافکردن سطح دنچر یا ساختهای پروتزی
- تراش دقیق در محیطهای باز و بدون محدودیت دسترسی
- مناسب برای تمرینات آموزشی و لابراتوارهای دندانپزشکی
بررسی ویژگیهای هندپیس دندانپزشکی
هندپیسهای دندانپزشکی از لحاظ جنس بدنه، وزن، نور، توان و گشتاور و … ویژگیهای متنوعی دارند. به عنوان مثال برخی از هندپیسها از جنس استیل ضدزنگ ساخته میشوند و برخی از جنس تیتانیوم و غیره! بنابراین بررسی انواع ویژگیهای مختلف هندپیس های دندانپزشکی میتواند برایتان مفید باشد که در جدول زیر ارائه کردیم:
| ویژگی | انواع ویژگیهای رایج |
| جنس بدنه | استیل ضدزنگ، تیتانیوم، آلومینیوم، پوششهای ضدلغزش و آنتیباکتریال |
| وزن | سبکوزن (برای کاهش خستگی دست)، وزن استاندارد، مدلهای فوقسبک مخصوص کارهای طولانی |
| سیستم اتصال (کوپلینگ) | ۲ سوراخه، ۴ سوراخه، ۶ سوراخه (معمولاً دارای نور) |
| نور (Fiber Optic) | بدون نور، فیبر نوری LED، فیبر نوری Halogen، سیستم لایت داخلی با شفت نوری |
| مکانیزم قفل شدن فرز | Push Button (پوشباتن)، Latch type، Friction grip، مکانیزم اتصال مستقیم |
| توان و گشتاور | گشتاور پایین (در توربینها)، گشتاور بالا (در آنگل و میکروموتور) |
| صدا | صدا بالا (در مدلهای قدیمیتر)، صدا متوسط، بیصدا یا کمصدا |
| قابلیت استریلیزاسیون | قابل اتوکلاو تا ۱۳۵ درجه، دارای کارتریج قابل تعویض، بلبرینگهای سرامیکی مقاوم در حرارت |
| سیستم خنککننده | اسپری یکمسیره، اسپری سهمسیره، اسپری پنجمسیره |
| نوع بلبرینگ | بلبرینگ فلزی، بلبرینگ سرامیکی (طول عمر بالا و صدای کمتر) |
نکتههای مهم برای انتخاب هندپیس مناسب
تهیه و خرید هندپیس دندانپزشکی یک اقدامی بوده که قبل از آن باید بررسیهای لازم در مورد کاربرد و نوع درمان و … انجام پذیرد. درواقع قبل از خرید و انتخاب هندپیس دندانپزشکی، توجه به یکسری نکتهها ضروری تلقی میشود تا خریدی درست و مناسب داشته باشید.
- بررسی نیاز و نوع فرآیند درمانی: اگر هدف شما تراشهای سنگین است، یک توربین باکیفیت انتخاب کنید. برای کارهای دقیق و پولیش، نیاز به یک آنگل با کیفیت بالا دارید.
- ارگونومی و وزن: هندپیسی را انتخاب کنید که در دست گرفتنش برایتان راحت و سبک باشد.
- سیستم خنککننده: در هندپیسهای پرسرعت یا همان توربینها، اسپری آب قوی برای جلوگیری از حرارت و آسیب به پالپ و بافت دندان حیاتی است.
- سازگاری با یونیت: مطمئن شوید که سیستم اتصال (کوپلینگ) هندپیس با شیلنگ یونیت دندانپزشکی شما سازگار باشد.
- اعتبار فروشگاه و برند: برای خرید هندپیس دندانپزشکی بهتر است به سراغ فروشگاههای معتبر بروید و اجناس برندهای برتر را تهیه کنید. یکی از فروشگاههای معتبر و باسابقه در زمینه فروش هندپیس دندانپزشکی، رایکا دنتال است که خدماتی ویژه و باکیفیت به دندانپزشکان ارائه میدهد.
با توجه به نکتههای ذکر شده، میتوانید هندپیس مناسبی را انتخاب کنید.
جمعبندی
هندپیس دندانپزشکی جزو ابزارهای پُرکاربرد در حوزه دندانپزشکی به حساب میآید که در زمینه ترمیم دندانها و برطرف کردن مشکلات دندان بسیار مورد استفاده دندانپزشکان قرار میگیرد. هندپیس دندانپزشکی از طریق نیروی هوا یا برق به حرکت و چرخش در میآید و دندانپزشک میتواند با استفاده از میزان سرعت چرخش هندپیس، درمانهای مختلفی را بر روی دندانها اعمال کند.
تمایز اصلی بین دو دسته پرسرعت (توربین) و کمسرعت (شامل آنگل و هندپیس مستقیم) بر اساس سرعت، گشتاور و نوع عملیات دندانپزشکی است. هرکدام از این موارد شامل کاربردهای خاص خود نیز هستند که در این محتوا مفصل توضیح دادیم. ممنون از این که تا پایان این محتوا با ما همراه بودید…
سوالات متداول
هندپیسهای دندانپزشکی از چه بخشهایی تشکیل شدهاند؟
ساختار اصلی هندپیس شامل سر، بدنه، سیستم انتقال نیرو، سیستم آب و هوا و بخش اتصال به یونیت یا موتور میشود.
تفاوت هندپیسهای پرسرعت و کمسرعت چیست؟
هندپیس پرسرعت (توربین) سرعت بسیار بالا و گشتاور پایین دارد و برای تراش زیاد و سریع دندان استفاده میشود. هندپیس کمسرعت (آنگل و مستقیم) سرعت کمتر اما گشتاور بالاتری دارد و برای تراشهای دقیق، پولیش و کارهای ظریف به کار میرود.
سرعت چرخش هندپیسهای پرسرعت و کم سرعت چقدر است؟
سرعت توربینها ( هندپیس پُرسرعت) بهطور معمول بین 250 الی 400 هزار دور در دقیقه بوده و سرعت هندپیسهای کم سرعت نهایت تا 40 هزار دور در دقیقه!
آنگل و هندپیس مستقیم چه تفاوتی دارند؟
آنگل دارای سر زاویهدار است و برای کار داخل دهان استفاده میشود؛ اما هندپیس مستقیم سر صاف دارد و برای کارهای لابراتواری یا جراحیهای خاص مورد استفاده قرار میگیرد.