فرزهای دندانی ابزارهای کوچکی شبیه به مته هستند که به هندپیس متصل میشوند و معمولاً برای برش در بافتهای سختی مانند دندانها و استخوانها استفاده میشوند. این ابزارهای چرخشی کوچک با بریدن یا تراشیدن، نسج سخت دندان را برمیدارند. همچنین از این ابزارها برای صاف کردن و حذف اضافات ترمیمهای فلزی مانند آمالگام و ترمیمهای همرنگ دندان مانند کامپوزیتها استفاده میشود.
این ابزارها در انواع جنسها، اشکال و اندازهها در دسترس هستند و با توجه به نیاز دندانپزشک و روش درمانی انتخاب و به کار گرفته میشوند. انتخاب مناسب میتواند به دستیابی به اهدافی مانند رعایت ارگونومی دندانپزشک و افزایش راحتی بیمار کمک کند. هدف این مقاله، ارائه اطلاعات دقیق و مفید در مورد کاربرد انواع فرزهای دندانی و راهنمای خرید فرزهای دندانپزشکی است.
فرزهای دندانی از مواد مختلفی ساخته میشوند که هرکدام مزایا و معایب خاص خود را دارند. با وجود اینکه این ابزارها نسبت به سایر تجهیزات دندانپزشکی کوچکتر و مقرونبهصرفهتر هستند، انتخاب مناسب جنس و نوع آنها میتواند تأثیر زیادی در بهبود درمان و کاهش زمان مورد نیاز برای هر بیمار داشته باشد.
اولین فرزهای ساخته شده در سال 1891 از جنس استیل بودند. این ابزارها بهعنوان یک گزینه اقتصادی و مقرونبهصرفه برای آمادهسازی حفرههای دندانی و برداشتن عاج دندان استفاده میشدند. فرزهای استیل در سرعتهای پایین عملکرد خوبی دارند و عاج را به خوبی تراش میدهند، اما در سرعتهای بالا یا هنگام کار با بافتهای سختتر مانند مینای دندان، به سرعت کند میشوند. کند شدن فرز میتواند باعث ایجاد لرزش و گرما هنگام تراش دندان شود که نتیجه آن ناراحتی بیمار و خستگی دندانپزشک است.
فرزهای کاربایدی که اولین بار در سال ۱۹۴۷ معرفی شدند، به دلیل کارایی سریعتر و قابل پیشبینیتر نسبت به انواع استیل، به خوبی مورد استقبال قرار گرفتند. این فرزها از تنگستن ساخته شدهاند که فلزی بسیار سخت (سه برابر سختتر از فولاد) و مقاوم در برابر دماهای بالاست. به دلیل همین دشواری، فرز کاربید قادر است برشهای بسیار تیزی را ایجاد کند و به راحتی بدون اینکه کند یا شکسته شود، نسج دندان را بردارد. برخلاف فرزهای الماسی، این فرزها چندین بار قابل استفاده هستند. با این حال، به دلیل احتمال شکستگی، بهتر است با سرعت بالا استفاده شوند. فرزهای کارباید در جدا کردن مواد ترمیمی مانند کامپوزیتهای هیبریدی بسیار مؤثر هستند و نتایج دقیق و بیعیبی ارائه میدهند. این فرزها به طور کلی برای آمادهسازی حفرههای دندانی، تکمیل سطوح ترمیمی، حذف مواد قدیمی پرکننده، ایجاد فاصله بین دندانهای به هم چسبیده و موارد دیگر به کار میروند. تیغههای فرزهای استیل و کارباید به دو شکل ساده و دارای بریدگیهای عرضی ساخته میشوند که نوع دوم قدرت برندگی بیشتری دارد.
فرزهای الماسی با استفاده از چسباندن ذرات ریز و تیز یک ماده سخت، مانند الماس، بر روی یک پایه نرمتر ساخته میشوند. این فرزها معمولاً برای اتصال به هندپیسهای سرعت بالا (توربین) مناسب هستند و به دلیل سختی زیادشان، برای تراشیدن بافت مقاوم دندان ایدهآل میباشند. با استفاده صحیح، طول عمر بالایی دارند. به دلیل روش خاصی که برای بریدن ذرات برنده بهکار میرود، این فرزها برای برداشت مواد شکننده مانند مینا و سرامیک مناسبتر هستند، در حالی که فرزهای کارباید تیغهدار برای تراشیدن مواد الاستیک مانند عاج کارایی بهتری دارند. فرزهای الماسی بر اساس روش درمانی دندانپزشک، دارای درجههای زبری متفاوتی از بسیار نرم (38 تا 44 میکرون) تا فوقالعاده خشن (125 تا 150 میکرون) هستند و به دلیل دوام بالا و کارایی مطلوب، در اندازهها و اشکال متنوع برای دندانپزشکان در دسترس میباشند.
فرزهای سرامیکی عمدتاً برای ترمیم دندانها به کار میروند و عملکرد خوبی در از بین بردن پوسیدگیهای دندانی دارند. آنها همچنین در برداشتن آمالگام از روی دندان بهخوبی عمل میکنند. بدیهی است که برای یک ترمیم موفق، حذف کامل مینای دندان، مواد ترمیمی و پوسیدگیها ضروری است. فرزهای سرامیکی این کار را با ایمنی بالا و بدون خطر انجام میدهند، بهطوری که هیچ تهدیدی برای مینای دندان وجود ندارد. هرچند در پایان کار، نسبت به فرزهای کاربایدی، نیاز به پرداخت بیشتری دارند. فرزهای سرامیکی در برابر خوردگی مقاوماند و در برداشتن پوسیدگیها بسیار مؤثر هستند.
هنگام برداشتن پوسیدگی با استفاده از فرزهای کارباید یا سرامیکی، ممکن است بافت دندان بیش از حد برداشته شود که میتواند منجر به باز شدن پالپ شود. برای جلوگیری از چنین حالتی، فرزهای پلیمری معرفی شدهاند. نسل اول این فرزها برای برداشتن پوسیدگیهای عمیق ساخته شد، اما پلاستیک به کار رفته در آنها در سرعتهای بالاتر از 1000 دچار آسیب میشد. فرزهای نسل دوم از پلاستیک با کیفیتتری ساخته شدهاند و برای سرعتهای بالای 4000 دور مناسب هستند. سختی سطح برنده این فرزها کمتر از مینا و عاج سالم و بیشتر از بافت پوسیده است. این ویژگی باعث میشود که پوسیدگی به خوبی برداشته شود، بدون اینکه به بافت سالم دندان آسیب برسد.
فرزها شامل سه قسمت اصلی هستند: سر (Head)که ابزار برش را شامل میشود، گردن(Neck) که اتصالدهنده سر به دسته است، و دسته (Shank) که برای کنترل و نگهداری استفاده میشود.
شنک بخش اصلی فرز را تشکیل میدهد و قسمتی است که درون هندپیس قرار گرفته و حرکت آن را به فرز منتقل میکند. فرزها با توجه به شکل شنک، انواع مختلفی دارند.
فرزهای این شنک، برای اتصال به هندپیسهای high speed (توربین) مناسب هستند و به طور کلی یکی از انواع پرکاربرد در دندانپزشکی ترمیمی به شمار میآیند. این فرزها در اندازهها و مدلهای مختلفی از جمله استاندارد، کوچک، طویل و جراحی در دسترس هستند. این نوع شنک بیشتر در فرزهای الماسی و کاربایدی استفاده میشود و معمولاً دارای طول حدود 20 میلیمتر و قطر 1.6 میلیمتر است. این دسته از فرزها خود به انواع مختلفی تقسیم میشوند که بسته به اندازه و نوع آنها تعیین میشوند.
این نوع فرزها برای استفاده در هندپیسهای کمسرعت طراحی شدهاند و معمولاً طولی معادل ۲۰ میلیمتر و قطری در حدود ۲.۳۵ میلیمتر دارند. انتهای آنها دارای حفرهای است که به استحکام اتصال فرز به هندپیس کمک میکند. امروزه این نوع فرزها کمتر برای تراش مستقیم دندان استفاده میشود و بیشتر در حذف زواید و صاف کردن و پرداخت پروتزهای ثابت و متحرک به کار میروند.
فرزهای دستی (HP) که در این دسته قرار میگیرند، معمولاً بزرگ و طولانی هستند و برای تنظیم و اصلاح مواد دندانی در آزمایشگاهها استفاده میشوند. همچنین، این فرزها برای برداشتن پوسیدگیهای عمیق و پرداخت ترمیمهای فلزی کاربرد دارند.
فرزهای الماسی بر اساس استاندارد جهانی در دستههای مختلفی تقسیمبندی میشوند و معمولاً میتوان درجه زبری آنها را از رنگ نوار فرز تشخیص داد. به طور کلی، از فرزهایی با نوار سبز، آبی و مشکی برای تراش استفاده میشود و فرزهایی با نوار زرد و قرمز برای پرداخت، از جمله پرداخت ترمیمهای کامپوزیتی و برخی پروتزها، مناسب هستند. طبقهبندی به شرح زیر است:
فرزها در دندانپزشکی ابزارهای چرخشی بسیار مهمی هستند که برای برش، شکلدهی و آمادهسازی دندانها استفاده میشوند. انتخاب نوع مناسب فرز برای هر پروسیجر دندانپزشکی بسیار حائز اهمیت است، زیرا هر نوع فرز دارای طراحی و کاربرد خاص خود میباشد. در ادامه به چند مورد رایج فرز اشاره خواهیم کرد:
فرز روند کاربردهای خاصی دارد، به ویژه برای ایجاد شیار در دیواره دندان تا گیر مواد ترمیمی بیشتر شود. این ابزار برای آمادهسازی حفرههای دندانی، ایجاد نقاط ورودی، ایجاد آندرکات و آمادهسازی کانالهای دندانی مورد استفاده قرار میگیرد. همچنین، برای ایجاد شیار و برداشت پوسیدگیهای عمیق، به ویژه با استفاده از فرزهای روند کاربایدی و فرز روند آنگل نیز کاربرد دارد.
یکی از پرکاربردترین ابزارهای دندانپزشکی هستند و ویژگی اصلی آنها سطح مسطح سر آنهاست. این فرزها عمدتاً برای تراش دندان و ایجاد دیوارههای صاف، همچنین در تراش ترمیمهای غیرمستقیم که نیاز به عدم وجود آندرکات دارند، استفاده میشوند. همچنین، در پروتزهای ثابت، برای اصلاح سطح آگزیال نیز مورد استفاده قرار میگیرند.
بر خلاف سر فرزهای گلابی شکل که بخش مخروطی با شیب ملایمی به سمت شفت فرز تیپر شده است، در فرزهای مخروطی وارونه، بخش مخروطی با شیب تندتری به سمت شفت تیپر شده است. این نوع فرزها برای تراش حفرههای کلاس یک آمالگام، تراش ترمیمهای گلدفویل، ایجاد شیار در دیواره دندان به منظور افزایش چسبندگی ماده ترمیمی به حفره تراش خورده و همچنین ایجاد آندرکات کاربرد دارند و به دلیل شکل خاصشان، نیاز به مهارت بالایی در هنگام استفاده دارند.
دیوارههای فرز تیپر به طور موازی نیستند و به سمت یکدیگر تمایل دارند به طوری که نوک قسمت برنده نسبت به نواحی پایینتر ضخامت کمتری دارد و نازکتر است. این نوع فرزها مانند فرزهای استوانهای برای تراشیدن دیوارهها و برداشت پوسیدگیهای عمیق به کار میروند.
همچنین، در پروتزهای ثابت، برای تراش سطح اکلوزال و ایجاد Guide Groove و Bevel Functional Cusp از فرزهای مخروطی ته گرد استفاده میشود، در حالی که برای تراش سطح آگزال و ایجاد Finish Line Shoulder در روکشهای PFM و یا تماس سرامیک از فرزهای مخروطی ته صاف بهره گرفته میشود.
فرز چمفر عمدتاً در تراش روکشها و تعیین خط ختم تراش مورد استفاده قرار میگیرد.
این نوع فرزها برای تراش دادن به سطوح منحنی و قوسی، مانند سطح پالاتال دندانهای سانترال و لترال در فک بالا و پایین، استفاده میشوند. همچنین، در آمادهسازی پروتزهای ثابت، برای تراش سطح لینگوال و بالای سیگولوم دندانهای قدامی نیز استفاده میشوند.
فرز شعله شمعی معمولاً در فرآیند آمادهسازی روکش و پروتزهای ثابت از جنس PFM برای ایجاد شیب لثه (Gingival Bevel) در خط پایان شیبدار (Finish Line Beveled Shoulder) استفاده میشود.
فرز سوزنی معمولاً برای تراش دادن دیوارههای پروگزیمال و نواحی بین دندانی به منظور آمادهسازی دندان برای نصب روکش و همچنین ایجاد Finish Line Knife-Edge به کار میرود.
این ابزارها بیشتر برای تراش سطوح منحنی دندانها، از جمله سطح پالاتال دندانهای سانترال فک بالا و سطح لینگوال دندانهای سانترال فک پایین کاربرد دارند.
میتوان با قرار دادن لبههای فرز بشکهای روی شیبهای کاسپی، از آن برای تراشیدن سطح اکلوزال استفاده کرد و در عین حال شکل مورفولوژی دندان را حفظ نمود.
این فرزها برای آمادهسازی دندان به منظور نصب لمینیت استفاده میشوند.
3 نوع فرز رایج دندانپزشکی به نقل از سایت www.ddgroup.com
The three types of shank are:
ترجمه فارسی
سه نوع رایج فرز دندانپزشکی عبارتند از:
فرزهای بلند مستقیم/دستی (HP): انواع ساق بلند و مستقیم بزرگتر و در هندپیس های با سرعت کم استفاده می شود.
نوع قفل/زاویه راست (RA): این دستهها به هندپیسهای زاویه مخالف با سرعت پایین متصل میشوند.
دستگیره اصطکاکی (FG): این دسته با هندپیس های سرعت بالا استفاده می شود.
برای درمان پوسیدگیهای دندان، ابزارهای مختلفی برای کارهای مختلف به کار میروند. این ابزارها شامل فرزهای الماسی و کارباید هستند و هرکدام برای کاربرد خاصی طراحی شدهاند. در ادامه، معادلهای متنی برای هر دسته از ابزارها آمده است:
این معادلها کمک میکنند تا انتخاب صحیح ابزار برای هر نوع درمان و ترمیم دندان انجام شود.
برای حفظ بهتر فرزها و افزایش طول عمر آنها، باید چند نکته را در نظر گرفت.
یکی از موارد مهم، نحوه استریلیزاسیون فرزها با استفاده از اتوکلاو است. چون فرزها به طور حتم با بافتهای نرم، سخت یا خون در تماس هستند، لازم است که حتماً فرایند استریلیزاسیون را به دقت انجام دهند. بخار موجود در دستگاه اتوکلاو میتواند منجر به زنگ زدگی فرزها شود، بنابراین ضروری است که بعد از تمیز کردن فرزها با برس سیمی و اطمینان از حذف کامل ذرات دندان و خون طبق دستورالعمل سازنده، فرزها را در محلول ضدعفونی کننده قرار داده و سپس در جافرزیهای مخصوص اتوکلاو بچینید و در دستگاه قرار دهید. این روش به طور قابل توجهی طول عمر فرزها را افزایش میدهد. اتوکلاو کردن انواع فرزها با دمای حداکثر 135 درجه سانتیگراد و به مدت 20 دقیقه الزامی است.
میزان فشار هوای مورد نیاز برای توربین از اهمیت زیادی برخوردار است. فشار هوای مناسب برای توربین باید بین 2.2 تا 5.2 مگاپاسکال باشد. اگر این مقدار بیشتر از حد مجاز باشد، ممکن است توربین دچار آسیب شود و اگر کمتر باشد، فرز به درستی روی دندان حرکت نکرده و صیقلی و صاف کردن دندان به خوبی انجام نخواهد شد.
برای عملکرد صحیح آب توربین در داخل دهان، میزان آب باید بین 45 تا 60 سی سی در دقیقه باشد. اگر این میزان آب بیشتر از حد تعیینشده باشد، باعث میشود که محیط اطراف مرطوب شود و ساکشن نتواند به خوبی آب را از محل تماس فرز با دندان جمعآوری کند.
توجه به سرعت توربین اهمیت زیادی دارد. این موضوع به ویژه برای فرزهایی که سر بزرگتری دارند یا فرزهای الماسی با درجه زبری بالا، اهمیت پیدا میکند. چرا که سرعت بالا میتواند باعث ایجاد حرارت اضافی شود.
برای به حداقل رساندن استفاده از فرزهای فرسوده و آسیب دیده، توصیه میشود فرزها به صورت منظم تعویض شوند. استفاده از فرزهای قدیمی ممکن است به کاهش کیفیت درمان و آسیب به بیمار منجر شود. همچنین، هنگام نصب فرز بر روی توربین یا در حین استفاده، باید از اعمال فشار زیاد پرهیز کرد تا از آسیب به فرز جلوگیری شود.
مراقبت از اتصال درست فرز به هندپیس: برای اطمینان از عملکرد صحیح، همیشه باید مطمئن شوید که فرز به طور کامل و درست درون هندپیس قرار گرفته است.
برای دریافت اطلاعات جامع درباره خرید فرزهای دندانپزشکی، به وبسایت رایکا دنتال مراجعه کنید. این وبسایت انواع فرزهای با کیفیت بالا را ارائه میدهد که مناسب برای کاربردهای مختلف دندانپزشکی هستند. حتی برای خرید جای فرز نیز میتوانید به وبسایت ما سر بزنید و با مشاهده مشخصات فنی و مشاوره آنلاین، میتوانید انتخاب مناسبی داشته باشید و از کیفیت و کارایی محصول اطمینان حاصل کنید.
سخن پایانی
انتخاب صحیح فرز دندانپزشکی نقشی اساسی در موفقیت درمان دندانپزشکی دارد. دندانپزشکان باید با در نظر گرفتن نوع درمان، جنس دندان و سایر عوامل مرتبط، فرز مناسب را انتخاب کنند تا نتایج بهینه و رضایتبخشی حاصل شود. توجه به نکات ذکر شده در این مقاله کمک میکند تا فرزهای دندانپزشکی با کیفیت و مناسب برای نیازهای مختلف درمانی تهیه شود. انتخاب دقیق و اصولی فرزها نه تنها به بهبود کیفیت درمان کمک میکند، بلکه رضایت بیمار را نیز افزایش میدهد. لذا دقت در انتخاب فرز مناسب از اهمیت ویژهای برخوردار است.
info@raikadental.com
کرج، آزادگان، خیابان بخشداری، ساختمان رضا، واحد 2
برای مشاوره تماس بگیرید
6647725 0912
