بهطور کل، گاهی اوقات برای چسباندن یک ماده یا برچسب بر روی یک سطح موانعی وجود دارد. به عنوان نمونه بر روی یک سطح صاف و صیقلی، خاصیت چسبندگی کمتر است. بنابراین برای افزایش میزان چسبندگی، باید سطح مورد نظر را کمی زبر و ناهموار کرد. در حوزه دندانپزشکی نیز این موضوع مطرح میشود. یعنی برای چسباندن مواد ترمیمی مانند کامپوزیت، بهتر است ابتدا چنین فرآیندی بر روی سطح مینای دندان انجام شده تا قدرت چسبندگی افزایش یابد.
اسید اچ با نام علمی Acid Etch، بهمنظور همین فرآیند افزایش چسبندگی سطح دندان مورد استفاده قرار میگیرد. اچ در واقع از لحاظ لغوی به معنی حکاکی و ایجاد حفره است. دندانپزشکان قبل از انجام کار کامپوزیت و باندینگ و… از اسید اچ استفاده میکنند تا در نتیجه برای چسباندن این مواد با مانعها و چالشهای خاصی روبهرو نشوند.
اسید اچ چیست؟ معرفی و توضیح کامل
اسید اچ دندانپزشکی، یکی از پُرکاربردترین مادهها در فرآیندهای ترمیمی دندانپزشکی به حساب میآید. بهطور معمول این ماده را بر روی سطح دندانها قرار میدهند تا حفرههای ریز بر روی آن ایجاد شود. وجود این حفرهها سطح دندان را زبر کرده و در نهایت مواد ترمیمی با قدرت بیشتری به دندان میچسبند. این ماده با غلظتهای مختلف 15، 34 و 37 درصد رایج است، که در این میان، غلظت 37 درصد متداولترین و پُرکاربرد میزان آن محسوب میشود.
به نقل از سایت colgate:
Acid etching in dentistry is an effective way to bond different types of restorations to enamel or dentin. The “smear layer” of organic and inorganic material on a tooth, which results from cavity prep, makes for a less than ideal surface for bonding. Because of the need to “disrupt” this smear layer, acid etching began in the 1970s and 1980s.
ترجمه به فارسی:
اچینگ اسیدی در دندانپزشکی روشی مؤثر برای اتصال انواع مختلف ترمیمها به مینا یا عاج است. “لایه اسمیر” مواد آلی و معدنی روی دندان، که از آمادهسازی حفره ناشی میشود، سطحی نه چندان ایدهآل برای اتصال ایجاد میکند. به دلیل نیاز به “از بین بردن” این لایه اسمیر، اچینگ اسیدی در دهههای ۱۹۷۰ و ۱۹۸۰ آغاز شد.
بررسی اشکال مختلف اسید اچ (از لحاظ میزان غلظت)
اسید اچ بهطور معمول به دو شکل ژلهای و محلول مایع مورد استفاده قرار میگیرد که هر کدام کاربردهای خاص خود را دارند. در ادامه به بررسی دو نوع اسید اچ ژلهای و اسید اچ مایع میپردازیم.
اسید اچ ژلهای
اسید اچ ژلهای نوع غلیظتر بوده و بر روی دندان میماند. یعنی خیلی سریع در بخشهای مختلف دندان پخش و پراکنده نمیشود. این قابلیت اسید اچ ژلهای برای بخشهایی مانند لبههای دندان یا اطراف ترمیمها بسیار مناسب است. زیرا گاهی وقتها ممکن است در این بخشها اسید تنها بر روی یک ناحیه خاصی قرار گیرد. بنابراین ژلهای بودن به هدایت اسید اچ به ناحیههای مورد نظر کمک میکند. همچنین با این قابلیت، میزان تماس و برخورد اسید به لثه به حداقل میرسد. در نهایت اسید اچ ژلهای برای فرآیندهای دقیقتر پیشنهاد میشود.
اسید اچ محلول
نوع دیگر، اسید اچ به شکل محلول رقیق است. محلول اسید اچ به سادگی و بهسرعت بر روی سطح مینای دندان پخش میشود. کاربردی اسید اچ محلول مایع بر خلاف اسید اچ ژلهای، برای فرآیندهایی است که نیازمند پوشش یکنواخت در سطحهای بزرگتر دارند. با این حال، در هنگام ریختن اسید باید توجه داشت که این محلول با بافتهای نرم اطراف دندان و لثه برخورد نداشته باشد.
نکته مهم: اینکه میان اسید اچ ژلهای و محلول مایع، کدام یک انتخاب شود، بستگی به شرایط دندان و نوع ترمیم دارد. همچنین تجربه دندانپزشک در استفاده از اسید اچ نیز بسیار موثر خواهد بود.
کاربرد اسید اچ در دندانپزشکی
همانطور که گفته شد، اسید اچ در چسباندن سریع و بهتر مواد ترمیمی، باندینگ و ارتودنسی و… نقش قابل توجهی ایفا میکند. این ماده کمک میکند تا سطح مینای دندان قابلیت چسبندگی بیشتری به خود بگیرد و فرآیندهای مورد نظر بهسادگی هرچه تمامتر انجام شوند. در جدول زیر مشاهده خواهید کرد که کاربردهای اصلی اسید اچ در دندانپزشکی شامل چه مواردی میشود:
| کاربرد | توضیح |
| ترمیم کامپوزیت | ایجاد سطح زبر روی مینای دندان برای چسبندگی بهتر مواد کامپوزیتی |
| باندینگ | آمادهسازی دندان برای اتصال مواد ترمیمی و پر کردن فضاهای خالی |
| ترمیمهای اورتودنسی | افزایش چسبندگی براکتها به سطح دندان |
| فیشور سیلانت | آمادهسازی شیارهای دندان قبل از قرار دادن سیلانتها برای جلوگیری از پوسیدگی |
توجه داشته باشید که، هر کدام از این موردهایی که نام بردیم، شرایط خاصی برای استفاده از اسید اچ دارند. یعنی برای هر کاربرد اسید اچ، زمان تماس و دقت در اعمال ماده بسیار مهم است. اگر اسید بیش از حد روی دندان بماند، ممکن است مینای دندان دچار آسیب جدی شود و مواد ترمیمی میزان چسبندگی کمتری پیدا کنند. به همین دلیل تخصص و تجربه بالا در استفاده از این اسید برای فرآیندهای مختلف در اولویت خواهد بود.
بررسی انواع اسید اچ بر اساس ترکیبات و کاربرد
اسید اچها بر اساس ترکیبات و کاربردشان به چند نوع تقسیم میشوند:
- اسید فسفریک (Phosphoric Acid)
- اسید پلیآکریلیک (Polyacrylic Acid)
- اسید سیلیکاتیک (Silicatic Acid)
اسید فسفریک: رایجترین نوع اسید اچ در دندانپزشکی است و برای ایجاد حفرههای ریز روی مینای دندان کاربرد دارد.
اسید پلیآکریلیک: بیشتر برای آمادهسازی سطح دندان قبل از استفاده از سیمانهای گلاس آینومر کاربرد دارد و اثر کمتری روی مینای دندان برجای میگذارد.
اسید سیلیکاتیک: این نوع اسید اچ، برای برخی کاربردهای خاص مانند ترمیمهای ترکیبی و آمادهسازی مواد سرامیکی استفاده میشود.
شرح مراحل استفاده از اسید اچ
برای استفاده از اسید اچ نیاز به آگاهی کامل از شرایط و ضوابط خاص آن است. زیرا فرآیند استفاده اسید اچ بسیار حساس و دقیق بوده و نکات ایمنی بهطور کامل باید رعایت شود. مراحلی که در ادامه شرح دادیم، اصول خاص و درست استفاده از اسید اچ هستند:
تمیز کردن سطح دندان
در مرحله اول دندان باید بهطور کامل تمیز شود. بهطوری که هیچ مواد غذایی بر روی آن باقی نماند. انجام این کار با برس یا ژلهای مخصوص تاثیر بیشتری در تمیز شدن سطح دندان دارد.
خشک کردن دندان
مرحله بعدی پس از تمیز کردن، خشک کردن دندان است. سطح دندان با هوا یا پنبه خشک میشود تا اسید اچ به صورت یکنواخت روی مینای دندان قرار گیرد.
اعمال اسید اچ
پس از خشک شدن کامل دندان، وقت ریختن اسید اچ بر روی سطح دندان است. با استفاده از براش یا قطرهچکان مخصوص، اسید اچ روی سطح دندان اعمال میشود. بهطور معمول زمان اعمال بین 15 تا 30 ثانیه بسته به نوع و غلظت اسید متفاوت است.
شستشو و آبکشی کامل
پس از گذشت زمان مشخص، اسید اچ با آب بهطور کامل شسته میشود تا هیچ ماده شیمیایی روی دندان باقی نماند.
خشک شدن دوباره و اعمال باندینگ و مواد ترمیمی
در این مرحله مجدد باید سطح دندان کامل خشک شود. با خشک شدن، سطح دندان آماده انجام فرآیندهای ترمیمی است. پس از آماده شدن سطح دندان، مواد کامپوزیت، باندینگ یا سایر مواد ترمیمی روی دندان قرار میگیرند و به کمک نور یا سایر روشها تثبیت میشوند.
نکته: رعایت زمان و دقت در هر مرحله اهمیت زیادی دارد تا مینای دندان آسیب نبیند و چسبندگی مواد ترمیمی بهینه باشد.
آیا اسید اچ عوارض خاصی دارد؟
استفاده درست و اصولی از اسید اچ بهطور معمول خطری در پی نداشته و عوارضی برای دندان نخواهد داشت. با این حال، اگر مدت زمان تماس اسید اچ با بافتهای نرمی مانند لثه، بیش از اندازه باشد میتواند تحریک و سوزش موقت را در پی داشته باشد. درغیر این صورت، استفاده از اسید اچ خطر خاصی برای دندانها و لثه ندارد. به همین دلیل، دندانپزشکان از محافظ لثه استفاده کرده و زمان قرارگیری اسید روی دندان را دقیق تنظیم میکنند.
نکتههای مهم در انتخاب اسید اچ
همانطور که گفته شد، اسید اچ انواع مختلفی چه از لحاظ میزان غلظت و چه از لحاظ ترکیبات و کاربرد دارد. همچنین نوع ترمیم دندانپزشکی نیز میتواند در اینکه چه نوع اسیدی انتخاب شود موثر باشد. بنابراین نتیجه میگیریم که برای انتخاب اسید اچ باید به نکتهها و مولفههای متعددی توجه کرد. در ادامه معیارها و فاکتورهای مهم و قابل توجه را لیست کردیم:
- غلظت اسید اچ
- شکل اسید اچ (ژلهای یا محلول)
- زمان تماس با دندان
- نوع محافظ بافت نرم
- سازگاری با نوع ترمیم
- نحوه نگهداری
- تاریخ انقضاء
اینکه از کجا و کدام فروشگاه اسید اچ را خریداری و تهیه میکنید نیز بسیار مهم است. با خرید از فروشگاههای معتبر، خیالتان راحت خواهد بود که محصول با اصالت و اورجینال و تضمینی دریافت خواهید کرد. رایکا دنتال، یکی از باسابقهترین و معتبرترین مراجع فروش لوازم دندانپزشکی محسوب میشود. اگر برای انتخاب اسید اچ دچار مشکل شدهاید، میتوانید با کارشناسان رایکا دنتال تماس بگیرید.
جمعبندی
هنگام انجام فرآیندهای ترمیمی و باندینگ بر روی سطح دندان، ممکن است میزان چسبندگی بنا بر دلایل مختلف کم باشد. به عنوان مثال صاف و صیقل بودن بیش از اندازه سطح دندان مانع از چسبندگی مقاوم و مناسب مواد میشود. بههمین منظور از اسید اچ استفاده میشود تا بر روی سطح دندانها زبری خاصی ایجاد کند و مواد ترمیمی به راحتی به دندان بچسبند. اسید اچ هم به شکل ژلهای و هم به صورت محلول مایع عرضه میشود؛ که با توجه به نوع ترمیم (از لحاظ حساسیت و دقت) یکی از این دونوع استفاده خواهند شد.
رعایت مراحل صحیح استفاده، زمان تماس مناسب و محافظت از بافتهای نرم اهمیت زیادی دارد تا مینای دندان آسیب نبیند و چسبندگی مواد ترمیمی بهینه باشد. ممنون از توجه ویژه شما عزیزان…
سوالات متداول
اسید اچ ژلهای بهتر است یا محلول؟
اینکه کدام یک بهتر است بستگی به میزان سطح پوشش دندان دارد. برای پوششهای وسیع و یکنواخت محلول پیشنهاد میشود ولی برای اچ کردن نواحی خاص و کوچک، به منظور دقت بیشتر استفاده از نوع ژلهای بهتر است.
آیا اسید اچ روی لثه آسیب میرساند؟
بله، تماس مستقیم با لثه ممکن است باعث تحریک و سوزش شود. به همین دلیل محافظ لثه و پنبه هنگام استفاده ضروری است.
آیا اسید اچ برای تمام سنین مناسب است؟
بله، اما در کودکان و نوجوانان با مینای تازه یا در حال رشد، بهتر است از غلظت پایینتر یا زمان تماس کوتاهتر استفاده شود تا مینای دندان آسیب نبیند.
آیا اسید اچ باعث سفید شدن دندان میشود؟
خیر، اثر اسید اچ بهطور مینای دندان را کمی مات میکند ولی باعث سفید شدن دندان نمیشود. هدف آن افزایش چسبندگی مواد ترمیمی است، نه تغییر رنگ دندان!
